5 juli 2021

Profetie van vrouwen

Mijn studieproject van de afgelopen jaren, betrof de profetie van vrouwen. Toen Fieke vertelde dat ze naar haar oma Sophia Sybilla was genoemd en dat die oma de vrouw van een dominee werd, ben ik in de mythologie gedoken over Cassandra en de Sybillen. In de Vroeg-Renaissance kregen ze een plaatsje binnen Jodendom en Christendom en schilderde Michelangelo Cassandra en de Sybillen temidden van Oudtestamentische profeten.

Op de achtergrond klonken allerlei weerstanden mee, waar ook in onze tijd nog veel van over is. Net als de Sybille van Cumae hebben we maar een marginale stem. Herbert Parcke schreef 'ze kon alleen nog maar twitteren, omdat ze zo klein geworden was. De godheid (Apollo) was haar genadig en veranderde haar voor eeuwig in een cicade, want ze was onsterfelijk. Nu zijn de profeten op Twitter.

Ik handwerk over deze zaken, maak kant van koperdraad met kralen, een nieuw heksje van geel en groen linnen garen en studeer verder. De pijn heeft plaats gemaakt voor een oefening in geduld en liefde, vertrouwen op God die beloofd heeft Ik-Zal-Er-Zijn. Corona verwijst naar het Grieks en naar het Latijn en geeft ons onderscheidings vermogen. Klassieke talen blijven waardevol.

Susan Smit heeft een mooi boek geschreven over het laatste heksenproces in Nederland 'de heks van Limbricht' een must read voor alle vrouwen en een poging om te komen tot een herwaardering van het archetype heks. Boosheid en angsten voor vrouwen met een Stem, kunnen misschien worden opgelost. Sjaloom.

27 maart 2020

Het wonder in het alledaagse!

'Eens brachten de moeder hun kinderen tot Jezus / toen spraken de discipelen: ga weg van de Heer / maar Jezus zag ze henen gaan / en sprak ze o zo vriend'lijk aan / laat o laat de kinderen komen tot mij.

Voor mij hebben de wonderen in het leven van de gewone dagen dikwijls te maken met kleine kinderen en met liedjes. Als moeder en invaljuf, later als oma, had ik gelukkig altijd kinderen om me heen. En in deze lastige dagen van corona, komen ze via een app, via Twitter, of zomaar door de straat.

Vanaf gisteren staat er een klein beertje voor mijn raam. Het is een handpopje dus hij kan niet zonder steun zitten. Daarom staat hij op het paaskaarsje dat ik in 2015 bij Albertina kocht. Het kaarsje is niet opgebruikt, mijn gespreksgroepen zijn gestopt. Ik was het moe, de inspiratie was weg.
Kleine kinderen kunnen nu tijdens het wandelen 'op berenjacht'. En veel kinderen kennen het prentenboek 'Wij gaan op berenjacht'. Een heel gezin gaat op berenjacht. Bij allerlei angstige avonturen gaan ze er dwars doorheen. Hoe het afloopt weet ik niet meer, maar ik weet nog wel hoe spannend het was.
En met de kleine jongetjes, mijn kleinzonen, creëerde ik een 'berenpad', hier achter op de Nieuwe Gagels, door het bos en over de helling. We namen een rugzakje mee met een boterham en wat lekkers. We aten het op bovenop de helling bij de speeltuin. Ze waren nog klein en vonden het heel spannend. Wij noemen het daar nog altijd Berenpad. 

Hebt u al een beertje voor het raam? Dan kunnen de kleine kinderen ook nu op berenjacht, grote mensen kunnen mee genieten en zingen wat Hanna Lam schreef: 
'Laat de mensen tot mij komen over alle wegen /  Laat de mensen tot mij komen, houd ze toch niet tegen / want de poorten van mijn Rijk gaan ook voor hen open / als ze aan een kind gelijk bij mij binnen lopen.

(Op You Tube zijn allerlei filmpjes, lesmateriaal bij 'Wij gaan op berenjacht' )

6 januari 2018

De Zon is vrij.

'De nacht is foarby, de sinne is frij om heech te gean, aanst wurdt it dei, de moarn is te nij om stil te stean. It libben wie wrang, it wachtsjen te lang, mar 't nimt in kear. Wês mar net bang, nea wer bang, it hoecht net mear.......
It ljocht fynt syn wei, yn in nije dei'.      De Kast.

Met deze tekst van De Kast sloot de Top2000dienst in Meppel af. Oudejaarsmorgen. Een Bijbelse tekst die herinnert aan verschillende Psalmen en aan Genesis 32:31.
Tegelijkertijd is het een lied van liefde en van vertrouwen in de toekomst. En van de genade van God, omdat we het kunnen navertellen, leren van het verleden en verdergaan in Toekomst.

Ja, ik geloof in Toekomst met een hoofdletter, tegen de tijdgeest in. Een perspectief van heelheid en gerechtigheid. En sommige lieve mannen waren daar voor mij al meer dan veertig jaar een teken van. Zij waren niet bang voor de grenzen die vrouwen stellen. Of van de gerechtigheid die vrouwen zoeken in het kielzog van feministes en suffragettes. Zij waren ook niet bang om in hun eigen ziel te kijken naar begeerte, bezitsdrang en macht, en zij waren zich ervan bewust dat God ook van vrouwen houdt. Dat Hij vrouwen in dienst heeft genomen om Zijn Toekomst te realiseren: Maria, Elisabeth, Yaël, Deborah, Abigaïl en vele anderen.
Powervrouwen, met lef en met profetische gaven. Liefdevol gehoorzamend aan God alleen.

Aan het begin van een nieuw jaar -2018- staan een man en een vrouw in het liedje van De Kast. Grenzen vervagen en liefde brengt hun handen bij elkaar.
Gelijkwaardig, zowel lichamelijk als spiritueel.

'.........aanst komt de dei.......'.

13 december 2017

Tel je zegeningen

Op de gespreksgroep bij Jenny was een nieuwe deelneemster die ik nog niet gezien had, Jos. Ik vroeg of we niet even kennis  moesten maken. 'Nee hoor', zei  ze, 'jij bent toch die feministisch theologe......'
Ik was verbijsterd, overstuur ook, en het bepaalde mijn hele avond.
Waarom eigenlijk?
Wat is er voor verkeerds aan feministische theologie?

Een hoogleraar zei tegen zijn promovenda: 'Je noemt je geen feministisch theologe, dat is een pré.'
Waarom is dat een pré? Zelfs op wetenschappelijk en vrijzinnig niveau. Feministische theologie is dwars, tegendraads, ja, maar is dat zo verkeerd, zelfs in Liberaal Christendom? Wat is dat dan waard?
En wie oordeelt er eigenlijk? Wie probeert de feministische theologie buiten de deur te houden? En wat is dan het belang dat vrouwelijke predikanten daar bij hebben? Zonder feministische theologie was immers geen van hen op de kansel. Toch ken ik in de hele regio rondom Steenwijk niet één vrouwelijke predikant die zich profileert als feministisch theologe.

Feministisch theologe zijn is dus iets bijzonders.
Ik tel mijn zegeningen en zet achter mijn handtekening sinds kort (f.t.) = feministisch theologe. Dat is leuk!
Ik tel mijn zegeningen met een echtgenoot die mijn studie theologie heeft gestimuleerd. Die  geholpen heeft waar hij dat kon. In moeilijke situaties en bij het bestellen van de nieuwste boeken, soms ook in het buitenland. Bovendien voel ik me gezegend door de dominee van Aduard (1975-1984) die in een pastoraal gesprek zei: 'Lees maar eens iets over feministische theologie dat vind je vast leuk!'
En mij vervolgens zijn eigen boeken te leen gaf: Auke Jelsma en Catharina J.M. Halkes. Hij nam zelfs de tijd die met mij te bespreken. Misschien ook wel in zijn eigen belang.....
En het was leuk. 
Tot op de dag van vandaag is dat leuk!
Twee mannen die me dierbaar zijn en die geen enkel probleem maken van feminisme en feministische theologie.

Met welk recht liet ik me onderuit schoffelen door Jos........Wat dom van mij!

 31 oktober 2017

#MeToo en Refo500

Vandaag is het 31 oktober, er komt een einde aan een herdenkingsjaar voor de Reformatie en Luthers nalatenschap.
Voor de vrouwen uit de Reformatie was geen brede aandacht: zij schrveven geen 'Institutie' of 'Vrijheid van een Christen', zoals Calvijn en Luther, maar ze hebben die vrijheid gestalte willen geven in het alledaagse, in geleefd geloof, in geleefde genade en haalbare vrijheid.

Vrouwen mochten en mogen zichzelf niet definëren, dit reikt van 'vrouwen horen te zwijgen' tot 'daar moet een piemel in.....'. Het markeert onze onvrijheid, ook in zaken van geloof en spiritualiteit. Liefde wordt verward met begeerte, bezitsdrang en controlezucht, nog altijd is de man de norm. 
Er zat iets goeds in het celibaat.
Na de Reformatie hebben we de Paus tot mini-paus gemaakt, die het WOORD preekt en die macht krijgt toebedeeld. We delen met hem onze kerkdienst en soms ook ons bed, tegenspraak wordt niet gewaardeerd, vrijwilligerswerk (goede werken) wel. Onbetaald vaak vrouwenarbeid, gratis, als een slavin.
Hoe vrij is dat?

Koningin Marguerite de Navarre (1492-1549), zuster van de Franse koning, streefde veranderingen in de Kerk na, tolerantie en vredelievendheid. Ze nam het op voor vrouwen die door priesters waren misbruikt, verzorgde pastoraat en theologische ondersteuning.
Haar dochter, Jeanne d' Albret (1528-1572), verzette zich tegen een huwelijk, dat gearrangeerd werd door de Franse koning, vanwege politieke belangen. Direct na de bruiloft ontliep Jeanne het consumeren van het huwelijk. Zij werd openlijk Protestant en werd betrokkn in de strijd van Hugenoten en Katholieken.
Deze beide vorstinnen hadden contacten met de feministisch theologe Marie Dentière in Straatsburg en Genève. Tijdgenote, verdedigster en tegenspeelster van Calvijn. Soms mild, soms kritisch. Calvijn hield meer van volgzame vrouwen, zoals Idelette.

Marguerite, Jeanne en Marie waren bekend met de grondtalen van de Bijbel (Humanistische opvoeding). Ze correspondeerden met elkaar over een Hebreeuwse grammatica. Ze zochten zelf theologische onderbouwing voor hun strijd om vrijheid voor vrouwen. Zelfbeschikking, bevrijding van vooroordelen en doctrines in hun tijd. Het priesterschap van alle gelovigen, dus ook van vrouwen, inclusief spreekrecht. Onvoorwaardelijke genade, onmiddellijk toegepast op het alledaagse bestaan en de politiek.

Vrouwen hebben geen instituties of dogmatieken geschreven, wel brieven en pamfletten. Het werd niet gezien. Niet als waardevol, niet als theologie. Toen niet, nu niet.
#MeToo en Refo 500, in vrouwen zaken ligt nog een tegoed: vrijheid voor vrouwen, lichamelijke integriteit, vèr gaande oecumenische tolerantie en respect. Ruimte voor eigen theologie, mensbeelden en godsbeelden.

Het lag er allemaal al in de tijd van de Reformatie. Vrouwen hebben het gezien, maar niet de macht gehad hun veranderingen door te voeren.
Met #MeToo hebben we voldoende woede om onze onmacht te overstijgen.
Gelijkwaardig op alle fronten!

(Kirsi Stjerna, Women ande the Reformation, 2009)

12 juli 2017

Verwondering in het alledaagse

Voor de ZijSpiegel, het blad van de Oecumenische Vrouwensynode, werd mij gevraagd om te schrijven over het ontstaan en de achtergrond van mijn letterlap over de reformatie. Ik had geen taal. De letters, de namen van de vrouwen, de motiefjes en hun symboliek waren mijn taal.

Er is iets in van mystiek, een verborgen omgang met God. Die troost, bemoedigt en inspireert. Maar als protestantse vrouw doe ik wat mij geleerd is, al vanaf mijn vroegste jeugd. Vanuit het Rooms Katholicisme kregen we wel enige taal aangereikt, voor mij ontoereikend.
Er is ook veel in van verzet. Tegen de ambten. Tegen het sloofwerk van veel vrouwen als dienstbaar tegenover dominee en kerkenraad. Tegen rare doctrines, die soms veel lijken op waar Luther en Calvijn en hun collega's tegen streden. Alsof we alles overnieuw konden doen. En niemand die met me mee leek te kijken.
Er is ook veel in van hoop. Vertrouwen op God. Vertrouwen in het werk van Christus. Het hoopvolle van de vrouwen uit de tijd van de Reformatie, hun namen naast die van hun bekende echtgenoten. Hun moed om ongebaande paden te gaan, die vaak veel weerstanden hebben opgeroepen. Hun verdriet omdat er weer eens een jong kind stierf en over de pest die rondwaarde. Ze verloren de moed niet en gingen door. En terwijl ik verder studeerde, leerde ik  steeds meer over hen, overgeslagen kerkgeschiedenis, het (te) alledaagse leven van vrouwen. 
Er is ook veel verdriet in mijn lap. Omdat ik hier in Steenwijk gepest en buitengesloten werd in de PKN. Ik mocht niet als theologe mee doen, natuurlijk wel als dienstbaar gemeentelid. U kunt zich toch aanpassen............ En verdriet om vriendinnen die me niet begrepen. Eén van hen zei: 'ik geloof niet dat ik iets mis als ik die vrouwen uit de Reformatie niet ken.....', en ze wist niet hoe veel pijn dat deed.

Om te zoeken naar taal, ging ik opnieuw studeren: 'Vrouwen aan het venster' (over vrouwen en mystiek), 'De terugkeer van de verloren Vader', op zoek naar het belang van een feministische mystica. Dorothee Sölle, F.O. van Gennep en anderen.
Toen kwam de post met een cadeautje van Maaike de Haardt, hoogleraar vrouwenstudies:
'Raam op het zuiden. Religie en spiritualiteit van het alledaagse'. Het artikel was de deur al uit, maar hier kwam de bevestiging van alles wat ik heb gedaan.
Ik verwonder me en ben er blij mee. En het inspireert me tot nieuwe dingen vanuit het alledaagse. 
 

18 april 2017

In 1993 schreef Ds. Margriet Gosker over Maria: 'Maar het geheim liet je niet los en je was gewaarschuwd. Intuïtief wist je dat er iets stond te gebeuren, dat de wereldorde heilzaam om zou keren. En jij Maria, stond hoe dan ook aan het begin ervan. Het overkwam je als een teer geheim, waarvan je voelde, dat het goed moest zijn en dat het in je leven kwam als een gave en een opdracht' (Centraal Weekblad 41, 1993)

Een geheim, een verborgen gave en een  verborgen opdracht is voor vrouwen heel gewoon. In de stilte van ons hart, onze binnenkamer, verstaan we intuïtief als Maria. We voelen ons met haar verwant, liefdevol verbonden. In de Middeleeuwen werd deze intuïtieve kennis positief benoemd als mystiek, een geheim contact met het goddelijke, maar ook negatief als poort of brug naar de duivel. En dat laatste riep in de wereld van toen veel angst op. Angst die door de kerkelijke leiders en de theologie van toen werd aangewakkerd.

In die duisternis kwamen Luther, Calvijn en anderen met hun Evangelie van licht en Vrijheid voor een Christenmens. Helaas werden vrouwen nog nauwelijks als mens gezien........
In onze tijd is dat buiten de kerk veranderd. Binnen de kerken zijn vrouwen dienstbaar, met een innerlijke patriarch, die haar verteld hoe het hoort voor vrouwen: de vrijheid van Christenvrouwen is wel begonnen maar niet voltooid.

Met Pasen zongen we Eva's lied, 23 'Vrouwen hebben hem ontmoet, weten zich bevrijd voorgoed......' Christus is waarlijk opgestaan. Vrouwen staan op, vroeg in de morgen begint haar werkdag en ontmoet ze haar levende Messias, haar Verlosser.

(Er is in 2016 een aardig boekje verschenen van Christa Boerke 'De Morgenster van Wittenberg', over het leven en werk van Katharina von Bora, de Vrouw van maarten Luther).

 5 augustus 2016

Daniel en de Trialoog.

De Trialoog is een onderafdeling van de Oecumenische Vrouwensynode. Zij vormt het gesprek tussen de "dochters van Hagar en Sarah", het gesprek tussen Joodse, Christelijke en Moslimvrouwen. In alle openheid. Zonder oordeel, zonder dogma's.

Zomaar onverwacht leverde Daniel van 12 jaar een bijdrage. Tijdens de Vierdaagse van Nijmegen, na 40 ! km lopen in de hitte, bij het avondeten.
Ik zei: "de Kaaba in Mekka is een vrouwenheiligdom, geen Christen in mijn omgeving die dat weet."
Daniel vertelde: "Ibrahim had Hagar en haar zoontje weggestuurd. God zorgde dat ze een bron vonden om te drinken, zodat ze in de woestijn konden overleven. Daarom heet dat nu de "Kaaba" dat betekent ook bron."
Vier volwassenen luisterden ademloos naar zijn uitleg. Een onbekende kant van het verhaal in Genesis 21:8.

In het Hebreeuws heet die bron "lachaï roï", de Eeuwige heeft het gezien, H/Zij liet mij zien ten leven. Een kind wijst ons een nieuwe bron, volken mogen samenleven. In Trialoog, in gesprek over die Ene, Levende God. Niet voor niets ontmoet de profeet Jezus van Nazareth een vrouw uit een vijandig volk (de Samaritanen), bij een bron, en spreekt over "geloven in Geest en Waarheid" (Johannes 4).